Η πολιτική κατάσταση σήμερα

Τον Ιανουάριο του 2015 ο Τσίπρας και ο ΣΥΡΙΖΑ κέρδισαν τις εκλογές υποσχόμενοι τερματισμό της λιτότητας και σχίσιμο των μνημονίων. Πρακτικά, και για όσους παρακολουθούσαν προσεκτικά τις προεκλογικές τους υποσχέσεις, υποσχέθηκαν τα πάντα στους πάντες, ακόμα και αν κάποιες υποσχέσεις ήταν αντιφατικές μεταξύ τους, ή με την κεντρική αριστερίστικη ιδεολογία του κόμματος.
Μετά τις εκλογές ο ΣΥΡΙΖΑ προτίμησε να συγκυβερνήσει με ένα κόμμα με εθνολαϊκιστική ρητορική, στις παρυφές της άκρας δεξιάς, ενώ υπήρχαν εναλλακτικές λύσεις (ΠΑΣΟΚ, Ποτάμι). Μπορεί να μην είχε τίποτα κοινό πολιτικά με τους ΑΝΕΛ, αλλά είχαν 2 κοινά, τον λαϊκισμό και την ενδόμυχη επιθυμία για την έξοδο απ'το Ευρώ και επιστροφή στη Δραχμή.
Η ιστορία έδειξε ότι η τότε κυβέρνηση είχε κρυφή ατζέντα. Συγκεκριμένα, ήθελε να απειλήσει την Ευρωπαϊκή Ένωση με χρεοκοπία και έξοδο απ'το Ευρώ με στόχο την εκταμίευση νέων χαμηλότοκων διακρατικών δανείων χωρίς όμως τους όρους των μνημονίων. Νόμιζε ότι και μόνο στην απειλή αυτή οι παγκόσμιες αγορές θα βίωναν σημαντικούς κραδασμούς, πράγμα που δεν έγινε. Έπαιξε τη χώρα στο τζόγο με ανυπολόγιστες οικονομικές, και όχι μόνο, συνέπειες. Τελικά αναγκάστηκε να οπισθοχωρήσει όταν το ίδιο όπλο της απειλής της τής το πρόσφεραν ως λύση (πάρε το Grexit και άσε μας ήσυχους) οι Ευρωπαίοι εταίροι της.
Παράλληλα, η ανυπαρξία αποτελεσματικής διακυβέρνησης σε όλους ανεξαιρέτως τους τομείς έφερε διάλυση, στασιμότητα ή ακόμα και οπισθοδρόμηση, π.χ Παιδεία, Υγεία, Τραπεζική Πίστη, Οικονομία και Επενδύσεις, Υποδομές κλπ. Κερασάκι στην τούρτα ήταν το δημοψήφισμα και οι κεφαλαιακοί έλεγχοι που δώσανε τη χαριστική βολή στην παραπαίουσα οικονομία.
Στο σημείο αυτό πρέπει να επισημάνουμε τη περίεργη στάση του Τσίπρα στο δημοψήφισμα, που ενώ υποστήριξε σθεναρά το ΟΧΙ, το βράδυ του δημοψηφίσματος και την επόμενη μέρα απέπεμψε τον υπουργό οικονομικών Βαρουφάκη και μέσα σε 3 μέρες πήρε εντολή απ'τη Βουλή να υποστηρίξει την παραμονή της χώρας στο Ευρώ, πράγμα που έκανε την επόμενη εβδομάδα στη σύνοδο κορυφής, αντιστρέφοντας πρακτικά το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος. Εκείνο το βράδυ του δημοψηφίσματος συνέβη κάτι παρασκηνιακά που έκανε τον Τσίπρα να αλλάξει γνώμη. Δεν το ξέρουμε ακόμα, μόνο υποθέσεις μπορούμε να κάνουμε. Ο ίδιος δεν θα το αποκαλύψει πιθανώς ποτέ. Ότι παρασκηνιακό έχει συμβεί στην κυβέρνησή του αποτελεί στοιχείο ανικανότητας και βλακείας του και προφανώς δεν θα ήθελε να γίνει γνωστό.
Σε ένα τέτοιο περιβάλλον θα περίμενε κανείς λογικά την εκλογική κατάρρευση του ΣΥΡΙΖΑ στις εκλογές του Σεπτεμβρίου πράγμα που δεν έγινε και δεν υπάρχει ένας λόγος γι'αυτό αλλά πολλοί.
1) Δημόσιοι υπάλληλοι. Δεν θέλουν αν αλλάξει τίποτα προς το καλύτερο εκτός απ'το μισθό τους, είναι ο νούμερο ένα παράγοντας στασιμότητας της χώρας και θα ψηφίζουν ανερμάτιστα όποιον πάντα τους εξασφαλίζει τα παραπάνω. Μέχρι τώρα ελάχιστα επηρεάστηκαν απ'την κρίση.
2) Νέοι. Γεννήθηκαν και μεγάλωσαν σε περιβάλλον που το απολιτίκ ήταν μόδα, οπότε δεν έχουν συγκροτήσει ώριμη πολιτική σκέψη. Ζώντας σε μια στάσιμη και διεφθαρμένη κοινωνία ονειρεύονται την επανάστασή τους αλλά τελείως ανερμάτιστα και χωρίς συγκεκριμένη κατεύθυνση. Ψηφίζουν με το συναίσθημα όποιον είναι ωραίος, νέος και πουλάει έστω και κατ'επίφαση επαναστατικότητα.
3) Συνταξιούχοι. Επηρεάστηκαν απ'την κρίση, αλλά από προηγούμενες κυβερνήσεις. Απ'την κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ δεν πρόλαβαν να επηρεαστούν ως την ημέρα των εκλογών.
4) Άνεργοι. Έχοντας κυρίως τιμωρητική διάθεση ψήφισαν ΧΑ, αλλά και ΣΥΡΙΖΑ επενδύοντας στην υποτίθεται κοινωνική διάσταση του αριστερίστικου ιδεολογήματος αλλά και, γιατί όχι, σε μια θέση στο δημόσιο.
5) ΝΔ. Το κόμμα αυτό της Λαϊκής Δεξιάς που θέλει να λέγεται φιλελεύθερο χωρίς να είναι, είχε έναν μεταβατικό πρόεδρο, πρώην κένταυρο (ακροδεξιοί τραμπούκοι της ΟΝΝΕΔ) που ούτε ως λόγο ούτε ως παρουσία έχει τίποτα νέο να δώσει στο πολιτικό γίγνεσθαι. Υποθέτω ότι πάνω από το 1/3 των ψήφων που πήρε δεν ήταν δικές της αλλά ψήφοι φόβου του ΣΥΡΙΖΑ μια και τα γκάλοπ μέχρι την τελευταία στιγμή δείχνανε ντέρμπι στο νήμα. Συνεπώς ο ΣΥΡΙΖΑ έπαιζε χωρίς αντίπαλο σε ότι αφορά την ΝΔ.
6) ΠΑΣΟΚ. Το κόμμα αυτό βάσισε την προεκλογική του τακτική στο πόσο καλή πατερίτσα είναι για το όποιο κόμμα βγει πρώτο, δείχνοντας εμφανώς προτίμηση στο ΣΥΡΙΖΑ, και για να ενισχύσει μια τέτοια προοπτική δε δίστασε να εξαπολύσει πόλεμο κατά του ανύπαρκτου για την Ελλάδα νεοφιλελευθερισμού, κυνηγώντας στην ουσία μάγισσες. Δεν συνέταξε σαφή πολιτικό λόγο. Στη συνείδηση του κόσμου αντιπροσωπεύει το παλιό και διεφθαρμένο. Βέβαια για να είμαστε δίκαιοι πρέπει να παραδεχτούμε ότι ο κόσμος, όσο το ΠΑΣΟΚ ήταν το παλιό και διεφθαρμένο, το έβγαζε κυβέρνηση. Αποφάσισε να το τιμωρήσει μετά το 2010, όταν το ίδιο το ΠΑΣΟΚ προσπάθησε να διορθώσει και τη χώρα και τα λάθη του, ανεπιτυχώς.
7) Ποτάμι. Το κόμμα αυτό κατάφερε να συγκεντρώσει μερικά άξια στελέχη από τον πανεπιστημιακό και τεχνοκρατικό χώρο, αλλά δεν κατάφερε να προσφέρει ένα σαφές πολιτικό στίγμα, εκτός αν πολιτικό στίγμα εννοούμε μόνο τη λογική την οποία επικαλούνταν. Αριστεροί, κεντρώοι, φιλελεύθεροι, δεξιοί, όλοι οι καλοί χωράνε (καμιά αντίρρηση ως εδώ), αλλά χωρίς κεντρική ιδέα. Επίσης έκανε το ίδιο λάθος με το ΠΑΣΟΚ να διαφημιστεί σαν δεκανίκι του κόμματος που θα κέρδιζε, έχοντας και αυτό στο οπτικό του πεδίο μια συγκυβέρνηση με το ΣΥΡΙΖΑ.
Πρακτικά απ'τα παραπάνω φαίνεται ότι ο ΣΥΡΙΖΑ εκτός των άλλων έπαιζε χωρίς αντίπαλο.
Η τάξη των επιχειρηματιών και των ελεύθερων επαγγελματιών που ήταν και οι πλέον χαμένες απ'την 7μηνη διακυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ δεν αποτελούν λογικά δεξαμενή ψήφων για τον ΣΥΡΙΖΑ, αλλά και πάλι, τις επιπτώσεις στην μακροοικονομία απ'την κατάρρευση της παραπάνω τάξης δεν προλάβαμε να τη δούμε ως την ημερομηνία των εκλογών
Αλλά το σημαντικότερο απ'όλα κατά τη γνώμη μου για την παράδοξη επικράτηση του ΣΥΡΙΖΑ στις εκλογές του Σεπτεμβρίου είναι το πολιτικό κοινό στο οποίο απευθύνεται και ο τρόπος που το κάνει. Ένα εθνολαϊκιστικό κόμμα όπως ο ΣΥΡΙΖΑ είναι φυσικό να απευθύνεται σε ένα κοινό πολιτικά ανερμάτιστο και λειτουργικά αναλφάβητο, και το έκανε αυτό απευθυνόμενος όχι στη λογική αλλά στο συναίσθημα. Χρησιμοποίησε γι'αυτό το καλύτερο όπλο που είχε, τη γοητεία του αρχηγού του, ενός ατόμου που είναι το ίδιο για τα δεδομένα της εποχής αμόρφωτο, απαίδευτο, ανεπάγγελτο, μεγαλωμένο με τις ιδέες της Κομουνιστικής Αριστεράς, αλλά με απίστευτη ικανότητα να γοητεύει το κοινό με το λόγο του, ακόμα και λέγοντας πασιφανή ψέματα, πράγμα που το κάνει στο 99% των περιπτώσεων (κάτι μου θυμίζει αυτό, αλλά δεν είμαι σίγουρος αν ο Τσίπρας ξέρει να ζωγραφίζει...).
Έτσι έχουμε την περίπτωση, οι ίδιοι άνθρωποι που τον Ιανουάριο ψήφισαν ΣΥΡΙΖΑ για να σχίσει τα μνημόνια και να τερματίσει την λιτότητα, να ξαναψήφισαν ΣΥΡΙΖΑ τον Σεπτέμβριο για να τηρήσει το 3ο μνημόνιο που θα φέρει μεγαλύτερη λιτότητα απ'αυτήν που ήθελαν να αποφύγουν τον Ιανουάριο.
Το συμπέρασμα είναι ένα. Αυτοί οι άνθρωποι δεν ψήφισαν ΣΥΡΙΖΑ. Ψήφισαν Τσίπρα. Και με το σκεπτικό αυτό, δεν είναι παράξενο που μια ομάδα ανθρώπων που έμειναν σταθεροί στο αρχικό ιδεολόγημα του ΣΥΡΙΖΑ του Ιανουαρίου, και σχημάτισαν τη Λαϊκή Ενότητα, έμειναν εκτός βουλής. Έχουμε λοιπόν έναν καταστροφικό συνδυασμό. Απ'τη μια έναν απίστευτο λαοπλάνο, που μπορεί να πει οποιοδήποτε ψέμα και να γίνει πιστευτός, που μπορεί να κερδίσει οποιαδήποτε εκλογική αναμέτρηση ακόμα και αν προηγουμένως έχει καταστρέψει τη χώρα (πράγμα που έχει ήδη γίνει). Και απ'την άλλη, ο λαοπλάνος αυτός ηγείται ενός κόμματος και μιας ιδεολογίας που έχει αποτύχει όπου κι αν δοκιμάστηκε.

Το μέλλον

Είναι σίγουρο ότι στο βάθος του τούνελ φαίνονται δύο πράγματα. Το Grexit και η εγκαθίδρυση καθεστώτος. Χρέος μας όλων των προοδευτικών πολιτών είναι να αντιδράσουμε, όχι μόνο με μια παθητική στάση, κάνοντας λάικ στο FB και συζητώντας πολιτικά με τους γύρω μας. Είναι κι αυτά χρήσιμα αλλά χρειάζεται ενεργοποίηση, βουτιά στα βαθιά τώρα με την ίδρυση ενός πολιτικού σχηματισμού προοδευτικών δυνάμεων. Οι προοδευτικές δυνάμεις στη χώρα ανήκαν πάντα στο κέντρο, είτε ήταν σοσιαλδημοκράτες, είτε φιλελεύθεροι. Σίγουρα δεν ήταν λαϊκοί δεξιοί (συντεχνιακοί καπιταλιστές και εθνικόφρονες).
Το κόμμα της ΝΔ πολλές φορές προσπάθησε να πείσει σε λεκτικό επίπεδο ότι είναι φιλελεύθερο, αλλά η πράξη και τα πρόσωπα που το αποτελούν δείχνουν ότι ήταν και παραμένει μια βαθιά συντηρητική παράταξη της λαϊκής δεξιάς με ολίγη από ακροδεξιά. Μεμονωμένα άτομα που αυτοπροσδιορίζονται ως φιλελεύθεροι μέσα σ'αυτό το κόμμα, και ανήκουν παραδόξως στην ίδια οικογένεια, είναι περίεργο πως παραμένουν σε αυτό ως ξένα σώματα.
Το ΠΑΣΟΚ ακόμα και σήμερα δείχνει ότι δεν έχει κατανοήσει το πολιτικό κενό που δημιουργείται και ενεργοποιείται με όρους παλαιοκομματικούς, προσπαθώντας αντί να συνδυάσει τάσεις και πολιτικές δημιουργικά, να ισορροπήσει πρόσωπα και κλίκες. Δεν έχει ακόμα κατανοήσει το αρνητικό πρόσημο που φέρει το όνομά του στους νέους ψηφοφόρους (ούτε η ΝΔ το έχει κατανοήσει αυτό και θα της έρθει ξαφνικό, ενώ ο ΣΥΡΙΖΑ πασχίζει σκληρά να το αποκτήσει).
Το ποτάμι αρχίζει ίσως να καταλαβαίνει, αν και αργά, ότι η έλλειψη στίγματος του κόστισε εκλογικά. Επιπροσθέτως η εμμονή του για αυτόνομη πορεία το έχει αποξενώσει από τον κόσμο του κέντρου που διψάει για μια ενιαία παράταξη.
Συμπερασματικά για να δημιουργηθεί το καινούργιο, πρέπει πρώτα να πεθάνει το παλιό. Υπάρχοντα πολιτικά σχήματα δεν μπορούν ή δεν θέλουν να γίνουν τμήματα μιας μεγάλης παράταξης του κέντρου, είτε γιατί περιχαρακώνονται ιδεολογικά είτε στο σοσιαλισμό είτε στο φιλελευθερισμό χωρίς διάθεση για δημιουργική σύνθεση απόψεων, είτε γιατί ελπίζουν να είναι αυτά που θα ηγηθούν στο χώρο.
Σε μια τέτοια περίπτωση η δημιουργία απ'την αρχή μιας πολιτικής οντότητας που δεν θα μοιράζεται τις παθογένειες των σημερινών κομμάτων του κέντρου είναι επιβεβλημένη.
Σ'αυτό το σημείο θα δανειστώ κάποιους όρους και έννοιες από το χώρο της σύγχρονης Ορθόδοξης Γραμματείας και συγκεκριμένα τους όρους “exclusive” και “inclusive” όπως τους χρησιμοποιεί ο Nikolaj Velimirovic στο “Agony of the Church” για να περιγράψει τις διαφορές της Καθολικής από την Ορθόδοξη Εκκλησία.
Δική μου θέση είναι ότι ένας νέος πολιτικός σχηματισμός, απαλλαγμένος από αποκλεισμούς και ιδεολογικές αγκυλώσεις, αλλά με σαφές πολιτικό στίγμα αποτέλεσμα δημιουργικής σύνθεσης, είναι απαραίτητος. Ένας σχηματισμός που δεν θα είναι “αποκλειστικός” (exclusive) με την έννοια ότι θα αποκλείει τμήματα του κέντρου, αλλά “περιεκτικός” (inclusive), με την έννοια ότι θα εμπεριέχει όλη την προοδευτική ιδεολογία φιλελευθέρων και σοσιαλδημοκρατών. Με το σκεπτικό αυτό απορρίπτω τον όρο “Κεντροαριστερά” ως exclusive όρο, που αποκλείει τη φιλελεύθερη παράταξη και προτείνω τον όρο “Συμμαχία Φιλελευθέρων Σοσιαλδημοκρατών” ή κάποια παραλλαγή της, ή έστω τις λέξεις “προοδευτικό” και “κέντρο” αλλά πάντα με την διευκρίνιση των σοσιαλδημοκρατικών και φιλελεύθερων κατευθύνσεων.
Είναι γνωστό ότι απ'τη δεκαετία του 1970 και έπειτα, πολλά σοσιαλδημοκρατικά κόμματα σε κυβέρνηση στην Ευρώπη άρχισαν να εφαρμόζουν φιλελεύθερες οικονομικές συνταγές παντρεύοντας το μοντέλο της σοσιαλδημοκρατίας και του φιλελευθερισμού. Αντιθέτως τα αμιγώς φιλελεύθερα κόμματα ήταν και παραμένουν στο περιθώριο, χρησιμεύοντας μόνο ως κυβερνητικά δεκανίκια. Είναι μια καλή ένδειξη ότι η συνταγή της σύνθεσης δουλεύει, παρ'όλο που αρκετοί στο χώρο της σοσιαλδημοκρατίας θα ντρέπονταν να παραδεχθούν ότι ακολουθούν φιλελεύθερες συνταγές.
Σε παλιότερη ανάρτηση είχα δείξει με βάση τα φιλελεύθερα πιστεύω μου τις αρχές που πρέπει να έχει μια τέτοια σύνθεση, και εν συντομία 1) μέγιστη δυνατή απορρύθμιση αγοράς, 2) απόσυρση του κράτους από οποιαδήποτε οικονομική δραστηριότητα, 3) διοικητική και οικονομική αποκέντρωση της διακυβέρνησης, και 3) πραγματική κοινωνική πολιτική με τον παραγόμενο πλούτο, και όχι μοίρασμα χρημάτων (η αναδιανομή πλούτου δεν είναι λύση, απλά διαιωνίζει τον παρασιτισμό και την προσοδοφορία).
Επιπλέον πέραν του οικονομικού πεδίου, θέσπιση απλής αναλογικής, κατάργηση σταυρού προτίμησης, αποκομματικοποίηση της δημόσιας διοίκησης, αξιοκρατία, επιβράβευση του καλύτερου, αλλά και επιπτώσεις σ'όσους είναι ανεπαρκείς. Να αρχίσει το δημόσιο να θεωρείται ένας εργοδότης με αυξημένες απαιτήσεις, να αρχίσει να προκαλεί τρόμο στους ανεπαρκείς και να προκαλεί τους άξιους.
Είμαστε έτοιμοι για μια τέτοια πρόκληση; Αν δεν είμαστε, μπορεί να κατηγορήσει κανείς τους Έλληνες για την ψήφο τους στις τελευταίες εκλογές; Τους δόθηκε εναλλακτική λύση; Μέχρι τώρα κάναμε κάτι ώστε να μπορούμε να ισχυριστούμε ότι στρέψαμε την πυξίδα του πολιτικού γίγνεσθαι έστω και κατά μία μοίρα; Και αν όχι γιατί. Σκεφτείτε το.